Aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden en werkplanproject Versterken taalvaardigheid

Vanuit het inmiddels afgeronde werkplanproject Lezen, schrijven en rekenen - onderdeel van de meerjarige provinciale opdracht Taal & Media - is vijf jaar lang speciale aandacht besteed aan het verbeteren van de taalvaardigheid van de Brabantse burger. Binnen de aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden lag de focus daarom op de andere basisvaardigheden. Hoofddoel hierbij was het bevorderen van de participatie van Brabanders, om zo hun persoonlijk welzijn te vergroten en de maatschappelijke kosten als gevolg van beperkte basisvaardigheden terug te dringen.

Omdat taal aan de basis ligt van alle andere basisvaardigheden en omdat het ook mogelijk is om via de andere basisvaardigheden aandacht te besteden aan taal, sloten het project Versterken taalvaardigheid en de aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden naadloos op elkaar aan. Zo maakten we voor de aanvullende opdracht gebruik van de bestaande infrastructuur en samenwerkingsverbanden vanuit het project Versterken taalvaardigheid. En ook op inhoud werden er mooie onderlinge verbanden gelegd, waarbij zaken die niet in het werkplan pasten wel vanuit de aanvullende opdracht opgepakt konden worden en vice versa. 

Borging activiteiten

Cubiss heeft alle activiteiten binnen de aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden in co-creatie met één of meerdere partners uitgevoerd. Hierdoor is de aanpak geborgd bij meerdere partijen en zullen activiteiten ook na afronding van de aanvullende opdracht doorlopen. 

Daarnaast kunnen er ook tussen de aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden en het nieuwe werkplanproject Basisvaardigheden en een leven lang ontwikkelen mooie verbindingen worden gelegd. Gezien de binnen het nieuwe project gekozen focus, geldt dit met name voor de samenwerkingen en pilots rond digitale vaardigheden. Taal loopt - net als in voorgaande jaren - als een rode draad door al onze activiteiten heen. 

Een veelbelovende toekomst, als we de handen ineen blijven slaan

De aanvullende opdracht De Schijf van vijf basisvaardigheden, waarmee de provincie Noord-Brabant een tijdelijke impuls heeft gegeven aan het verbeteren van de basisvaardigheden in Brabant, loopt eind april 2021 af. Dit wil echter niet zeggen dat de klus geklaard is. We zijn er nog lang niet. Er zijn nog steeds erg veel Brabanders die de basisvaardigheden missen om volwaardig deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Zij hebben niet alleen moeite met lezen, schrijven en/of rekenen, maar missen vaak ook digitale, financiële, sociale, juridische en gezondheidsvaardigheden. We moeten dus blijven investeren in het verbeteren van de basisvaardigheden om zo bij te dragen aan de kenniseconomie die vitaal is voor de succesvolle ontwikkeling van Brabant.

Cubiss blijft zoals gezegd vanuit het project Basisvaardigheden en een leven lang ontwikkelen haar steentje bijdragen. Onze focus en de middelen die we tot onze beschikking hebben, veranderen wel. Zo ligt de focus in 2021 binnen het nieuwe werkplan op taal- en digitale vaardigheden en niet op andere vaardigheden als gezondheidsvaardigheden en financiële vaardigheden. Om die reden is en blijft het van essentieel belang dat we de krachten blijven bundelen. We moeten lokaal, regionaal en provinciaal blijven samenwerken om alles wat de afgelopen jaren opgebouwd is in gezamenlijkheid voort te zetten. Samen staan we sterk en zorgen we voor een vaardig(er) Brabant!

WSD is het sociaal werkbedrijf voor negen gemeenten binnen de driehoek Den Bosch-Tilburg-Eindhoven. Zij ondersteunen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij het vinden van passend werk. Het liefst bij een reguliere werkgever, maar indien nodig bij WSD. WSD geeft taallessen aan mensen met een buitenlandse afkomst, zoals statushouders. Zij merkten dat deze doelgroep ook vaak lage digitale vaardigheden heeft.

WSD is een interessante samenwerkingspartner voor Cubiss die achterstanden ten aanzien van digitale vaardigheden bij kwetsbare doelgroepen wil tegengaan. Zodoende kwam Cubiss in contact met een tiental Eritrese en een tiental Syrische vrouwen.   

Doel van de pilot

Het doel van de pilot is om de digitale vaardigheden van deze Eritrese en Syrische vrouwen te verbeteren. Daardoor kunnen ze beter meedoen in de maatschappij en vergroten ze hun kansen op de arbeidsmarkt.

Doelgroep

Kwetsbare vrouwen van buitenlandse afkomst (Eritrese en Syrische vrouwen). Ze zijn de Nederlandse taal nog niet (helemaal) machtig en hebben soms traumatische oorlogservaringen. De vrouwen zijn wisselend opgeleid.

Samenwerkingspartners en hun rol

• WSD Boxtel heeft contact met de doelgroep. De docenten van WSD beschikken over expertise in de omgang met de doelgroep. Zij organiseerden de bijeenkomsten in praktische zin en regelden de locaties. 
• Huis73 had een verbindende rol in de aanloop naar deze pilot. Huis73 bracht Cubiss in contact met WSD. 
• Cubiss had een initiërende, coördinerende en uitvoerende rol. In samenspraak met WSD verzorgde Cubiss de trainingen. 
• Tot slot is er samengewerkt met een tolk.

Omschrijving van het project

De vrouwen volgen drie bijeenkomsten van circa twee uur. De eerste sessie bestond uit:

• Kennismaking met de opdracht: vertel over jezelf (of teken jezelf) en vertel op welke digitale vaardigheid je trots bent. 
• Gesprek: nadere verkenning van de behoefte (en prioriteren) 
• Kennisoverdracht. 

Bij de Eritrese vrouwen gingen de vervolgbijeenkomsten over elementaire vaardigheden als telefoneren, e-mailen en veiligheidsissues. Hoe verstuur je bijvoorbeeld een e-mail met bijlage? Wat is spam? Hoe kun je controleren of een link veilig is om op te klikken?

Bij de Syrische vrouwen ging het vervolg over zoeken op overheidswebsites, privacy en veiligheidsissues, zoals het aanmaken van een veilig wachtwoord. Maar ook over: Hoe vul je een formulier in? Taal is hierbij een belangrijk element, want als je de begrippen in een formulier niet begrijpt, vul je al snel een verkeerd antwoord in. Denk ook aan de manier van noteren van een (geboorte)datum.

Inzet van menskracht en middelen

De partnerorganisaties en Cubiss investeerden voornamelijk in overleg- en uitvoeringsuren. De meeste uren zaten in de aanloopfase van de pilot. Cubiss heeft diverse gesprekken gevoerd met Huis73, daarna met WSD en er waren voorbereidingsgesprekken van de werkgroep. Wij waren een nieuwe partner en WSD heeft zelf veel trainers in huis, dus we hebben goed gekeken waar Cubiss aanvullend zou kunnen zijn op bestaande trainingen van WSD. 

We hebben onder meer lesmiddelen gebruikt die gemaakt zijn door de Stichting Lezen en Schrijven. Deze zijn speciaal gemaakt op de taalniveaus Instroom en 1F en dus geschikt voor laaggeletterden. De katernen bevatten informatie voor de deelnemers en trainershandleidingen. De lesmiddelen zijn te bestellen door organisaties en docenten die aangesloten zijn bij Stichting Lezen en Schrijven.

Naast de inzet van deze katernen heeft Cubiss research gedaan naar het thema veiligheid. Dit vonden veel deelnemers namelijk een belangrijk onderwerp. We hebben informatie vergaard uit verschillende bronnen, zoals: 

• digid.uabc.nl: informatie over wat DigiD is, hoe je DigiD kunt aanvragen en hoe je het kunt gebruiken. Ook kun je oefenen met aanvragen. De informatie wordt in vier talen aangeboden (Engels, Frans, Arabisch en Tigrinya).
• veiliginternetten.nl: tips over het veilig gebruiken van internet.
• steffie.nl: Steffie legt moeilijke dingen op een makkelijke manier uit. Bijvoorbeeld over daten, DigiD, de OV-chipkaart en een bezoek aan de huisarts.
• kijksluiter.nl: een platform van ongeveer 10.000 animatievideo’s waarin de belangrijkste informatie uit de bijsluiter van een medicijn in begrijpelijke spreektaal wordt uitgelegd. Beschikbaar in Engels, Turks en Arabisch.
• checkjelinkje.nl: hier kun je controleren of een link veilig is.
• oefenen.nl: je kunt hier oefenen met taal, rekenen, computer en internet. En ook omgaan met geld, gezondheid, verkeersregels en nog veel meer.

Resultaat

We hebben de digitale vaardigheden van zo’n twintig kwetsbare vrouwen van buitenlandse afkomst verbeterd. Ze zijn in staat te telefoneren en e-mailen en ze zijn alert op phishing, privacy en veiligheid. Ze weten informatie op te zoeken op overheidswebsites.

De Eritrese vrouwen hebben twee van de drie bijeenkomsten kunnen volgen. Vanwege de lockdown kon de laatste bijeenkomst niet doorgaan. De Syrische vrouwen hebben wel drie bijeenkomsten kunnen volgen.

Vervolg

De meeste vrouwen beschikken alleen over een mobiele telefoon, maar hebben geen computer. Ze willen wel graag oefenen met een computer en dat kan in de bibliotheek. Daarom zijn de vrouwen uitgenodigd om een bezoek te brengen aan Huis73, zodra het volgens de corona-richtlijnen mogelijk is.  

Om een Klik & Tik cursus te volgen, is het vooral belangrijk dat de vrouwen aanspreekbaar zijn in het Nederlands. Sommige deelnemers waren de taal wel machtig, anderen nog niet. 

Een ander idee voor een vervolg is de cursus Digisterker voor vluchtelingen. Dit is een nieuwe training van de Stichting Digisterker, die is besproken met de deelnemers. Huis73 bekijkt de mogelijkheden.

WSD en Huis73 blijven samenwerken op dit gebied. 

Weener XL is het werk- en ontwikkelbedrijf van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Zij richt zich op mensen die niet in staat zijn zelfstandig, zonder subsidie en/of extra begeleiding werk te vinden. Zij begeleidt hen naar werk of laat hen participeren naar vermogen. Weener XL vroeg het Bossche Taalnetwerk om ondersteuning bij het digitaal vaardiger maken van deze cliënten. Het Bossche Taalnetwerk was op de hoogte van de presentatie basisvaardigheden die Cubiss  had verzorgd voor WSD, het sociaal werkbedrijf voor negen gemeenten in de driehoek Den Bosch-Tilburg-Eindhoven. Daarom vroegen zij Cubiss om aan te schuiven bij het startgesprek dat zij hadden gepland met Weener XL, Huis73 en Stichting ABC leer mee. 

Weener XL heeft te maken met 75-100 cliënten die op dit moment niet in staat zijn om de e-learnings te volgen die Weener XL aanbiedt, omdat zij over onvoldoende digitale vaardigheden beschikken. Sterker nog, ze bevinden zich soms nog op het niveau dat ze moeten leren hoe je een computer überhaupt aanzet. Zonder digitale vaardigheden wordt deelnemen aan de maatschappij of op de arbeidsmarkt erg lastig. Daarnaast heeft corona ons laten inzien dat on-the-job training niet altijd mogelijk is, terwijl je e-learnings altijd kunt volgen. Dus ook al gaat het deze mensen niet makkelijk af, ze zullen er zeker baat bij hebben als ze digitaal vaardiger worden. Het geeft hen bovendien ook een hoop zelfvertrouwen. WeenerXL kan in combinatie met de taalondersteuning ook eerst basis digitale vaardigheden ondersteuning op hun eigen locatie bieden. Daarnaast of daarna kan er ook gebruik gemaakt worden van ondersteuning in de wijk, bij de DigiTaalpunten of door de inzet van Digibuddies (vrijwilligers).

Doel van de pilot

Het doel is meerledig:

• Cliënten van WeenerXL digitaal vaardig(er) maken, zodat ze de e-learnings van het EDU-Centre kunnen volgen en zichzelf zo verder kunnen ontwikkelen. Als ze over (meer) digitale vaardigheden beschikken, kunnen ze gebruik maken van het trainingsaanbod en worden ze meer duurzaam inzetbaar.
• Zorgen dat er voldoende geschikte vrijwilligers zijn om deze mensen ook in de wijk te kunnen begeleiden. Weener XL heeft namelijk niet de middelen om al deze mensen een volledig leertraject aan te bieden in eigen huis. Op dit moment zijn er te weinig digi-vrijwilligers. De vrijwilligers die deze cliënten ondersteunen moeten wel toegerust worden om de mensen met een laag niveau te begeleiden bij het vergroten van hun digitale vaardigheden.Overigens vindt tijdens corona deze begeleiding zoveel mogelijk niet-fysiek plaats. 
• Werkleiders van Weener XL informeren over de Schijf van vijf basisvaardigheden. De werkleiders adviseren de cliënten over welke cursussen zij het beste kunnen volgen. Het is in deze belangrijk dat zij weten welke basisvaardigheden iemand moet hebben/ontwikkelen om deel te kunnen nemen aan de maatschappij en in het arbeidsproces, en welk aanbod daarvoor is.

Doelgroep

• Cliënten van Weener XL: het gaat hier om 75-100 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
• Vrijwilligers: de ambitie is om circa 45 vrijwilligers op te leiden zodat er op elk wijkplein in de stad een poule van zes vrijwilligers is. 
• Werkleiders van Weener XL: zij adviseren de cliënten over en verwijzen door naar de cursussen die zij het beste kunnen volgen.

Samenwerkingspartners en hun rol

De werkgroep bestaat uit:

• Weener XL is beslisser en aanvrager.
• Het Bossche Taalnetwerk bestaat uit 12 organisaties. Samen pakken zij laaggeletterdheid (taal, lezen, rekenen, digitaal) aan in ‘s-Hertogenbosch. Om mensen direct te informeren over de mogelijkheden van een cursus of opleiding hebben zij diverse Taalpunten in Den Bosch, waaronder een Taalpunt bij WeenerXL. Het Bossche Taalnetwerk beschikt over het overzicht van de leerlocaties en het leeraanbod in de stad. Zij hebben een verbindende rol en kunnen dus helpen om de cliënten van Weener XL op de juiste plek te krijgen.
• Huis 73 is ook onderdeel van het Bossche Taalnetwerk en heeft een Taalhuis waar mensen kunnen oefenen en informatie kunnen krijgen over les- en ondersteuningsmogelijkheden. Samen met Farent is zij vanuit de gemeente verantwoordelijk voor de vrijwilligers. 
• ABC leer mee geeft Nederlandse taalles bij Weener XL en neemt hierin ook een stukje digitaal mee; zij kennen de cursisten goed.
• Farent is een welzijnsorganisatie die wil dat mensen mee kunnen doen in de maatschappij en goed met elkaar kunnen samenleven. Zij activeren en ondersteunen wijkbewoners, cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers op het versterken van zelfredzaamheid. Talentontwikkeling speelt hierbij een belangrijke rol. Zij hebben een adviserende rol. Samen met Huis73 zijn zij verantwoordelijk voor de digi-vrijwilligers in Den Bosch.
• Cubiss is procesbegeleider met een verbindende en inhoudelijke adviesrol. Cubiss brengt momenteel samen met Weener XL en Het Bossche Taalnetwerk in kaart wat de behoeften/mogelijkheden van de cliënten zijn op het gebied van digitale vaardigheden en waar zij vervolgens terecht kunnen om te leren. Samen met Farent en Huis73 pakt Cubiss ook het HR-traject op. We maken o.a. competentieprofielen voor nieuwe digi-vrijwilligers.

Omschrijving van de pilot

Weener XL heeft onvoldoende personele capaciteit en fysieke ruimte om haar cliënten een volledig cursustraject aan te bieden om de digitale vaardigheden te vergroten. De drempel om buiten Weener XL een training te volgen, is voor cliënten hoog. Daarom beginnen de meeste cliënten intern bij Weener XL met een aantal basislessen, zoals de computer aanzetten en een website openen. Als de cliënten daar een beetje handigheid in hebben en hieraan gewend zijn, kunnen ze voor een mogelijk vervolg naar het wijkplein. Aan te bevelen is is dat de wijkpleinvrijwilliger een keer langs is geweest bij Weener XL, zodat de cliënt de vrijwilliger leert kennen en alvast kan wennen aan de nieuwe situatie. Weener XL wil de deelnemers zo mogelijk laten uitstromen om de digitale vaardigheden verder te ontwikkelen via cursussen in de wijk, maar dat zal niet voor elke deelnemer haalbaar zijn.

De pilot verloopt hoofdzakelijk via drie sporen:

• Een inventarisatie van de leervraag en leermogelijkheden van de cursisten en het opbouwen van een bijpassende doorgaande leerlijn.
• Vrijwilligers in de wijken toerusten op het begeleiden van cursisten met een laag niveau bij het opschroeven van hun digitale vaardigheden.
• Werkleiders van Weener XL informeren over De Schijf van Vijf basisvaardigheden.

Inzet van menskracht en middelen

Voor dit project zijn nodig: 

• Overleg- en uitvoeringsuren 
• Trainers 
• Leerruimte 
• Lesmateriaal
• Leerlijn 
• Apparatuur 
• Vrijwilligers

Resultaat

De volgende resultaten worden opgeleverd:

• Inventarisatie doelgroep: Wie zijn het? Wat is hun (digitale) niveau? Wat is hun behoefte? Heeft de cursist een pc thuis? Waar wonen ze? Zijn ze mobiel? Zijn ze bekend met het wijkgebouw? 
• Voor deze inventarisatie is een intakelijst opgesteld, die momenteel wordt aangescherpt. Deze vragen zijn relevant omdat Weener XL op locatie niet iedereen kan bedienen. Er is doorstroom naar de wijk nodig. Weener XL neemt de intake zelf af.
• Inventarisatie wijk-infrastructuur: Waar kunnen de cursisten van Weener XL naartoe doorverwezen worden en is daar voldoende apparatuur beschikbaar en zijn daar voldoende vrijwilligers aanwezig?
• Hier wordt een inventarisatie van gemaakt, zodat de werkleiders van Weener XL makkelijker kunnen doorverwijzen.

Vervolg

Het project bevindt zich nog in de opbouwfase. Als de aanvullende opdracht De schijf van vijf basisvaardigheden eind april 2021 afgerond wordt, wordt het vervolg van dit project ondergebracht in het werkplanproject Basisvaardigheden en een Leven lang ontwikkelen. 

• Eén van de vervolgstappen is om de vrijwilligers te trainen. Daarna kan de doelgroep benaderd worden.
• Een ander belangrijk doel is het opzetten van een doorgaande leerlijn. Via een beslisboom kunnen werkleiders van Weener XL eenvoudiger het leerpad uitstippelen met de cliënten. Met als einddoel dat ze voldoende digitaal vaardig zijn om de e-learnings te kunnen volgen.

UWV begon zo’n tien jaar geleden al met het aanbieden van workshops voor mensen die minder geletterd, rekenvaardig of digivaardig zijn. Dit deden zij op verschillende locaties in de regio en in samenwerking met bibliotheken. Het hoofddoel van UWV is om mensen duurzaam te laten re-integreren op de arbeidsmarkt. Onvoldoende taal- of digitale vaardigheden kunnen daarbij een belemmerende factor zijn. Daarom wil UWV continu aandacht blijven houden op dit thema. UWV vroeg Cubiss om een adviserende rol in te nemen in de eerder door haar opgerichte werkgroep waarin ook verschillende bibliotheken vertegenwoordigd zijn.

Doel van de pilot

In eerste instantie had Cubiss het doel gesteld om ten minste 20 werkzoekenden te bereiken, die na deelname aan de pilot digitaal vaardiger zouden zijn en hierdoor beter in staat zouden zijn zich digitaal te presenteren en naar een baan te zoeken (waardoor onder meer ook hun financiële situatie zou verbeteren). Vanwege corona was het echter lastig om groepen bij elkaar te brengen, terwijl dit noodzakelijk is voor mensen die niet digitaal vaardig zijn. Toen we in contact kwamen met UWV hebben we gezamenlijk een andere invulling geformuleerd voor de pilot. 

Cubiss heeft zich aangesloten bij de eerder genoemde werkgroep. We hadden een adviserende en informerende rol o.a. bij de ontwikkeling van een webinar, waarin een interview werd gehouden met een taalambassadeur, en een Kahoot Quiz, waarmee op een ludieke manier de kennis van medewerkers van UWV getest werd op het gebied van taal- en digitale vaardigheden. 

Doelgroep

• Direct: medewerkers UWV (arbeidsdeskundigen en adviseurs Werk)

• Indirect: Werkzoekenden

Samenwerkingspartners en hun rol

UWV richtte een werkgroep op, samen met een aantal bibliotheken uit de regio: Stichting Nieuwe Veste, Nieuwe Nobelaer en Bibliotheek West-Brabant. Later haakte ook Cubiss aan. Cubiss heeft vooral een adviserende en informerende rol.

Omschrijving van de pilot

De werkgroep ontwikkelde een webinar voor de medewerkers van UWV om het thema bespreekbaar te maken en bewustwording te creëren. Ze hebben geleerd hoe zij lage taal- en/of digitale vaardigheden bij werkzoekenden kunnen herkennen, respectvol kunnen doorvragen en hoe ze vervolgens mensen door kunnen verwijzen naar bijvoorbeeld een Taalhuis of computercursus. Op deze manier kunnen de werkzoekenden aan hun vaardigheden werken en duurzamer inzetbaar worden.

Inzet van menskracht en middelen

Voor deze pilot waren vooral overleg- en uitvoeringsuren nodig. 

Resultaat

Er hebben tientallen medewerkers van het UWV deelgenomen aan het webinar. Het heeft de medewerkers van UWV meer inzichten gegeven in het signaleren van taal- en digitale vaardigheden en hoe ze werkzoekenden kunnen doorverwijzen. 

Het thema laaggeletterdheid komt bij UWV terug in nieuwsbrieven, vlogs, een kennisuurtje, webinars, een Kahoot Quiz of bijvoorbeeld een belevingscircuit. UWV heeft zelfs een taalpanel uitgenodigd, bestaande uit taalambassadeurs - mensen die zelf moeite hebben met taal) - die zich hebben gebogen over de (digitale) communicatie-uitingen van UWV. De werkgroep heeft een eerste vereenvoudigingsslag gemaakt op een deel van de teksten. Daarna mocht het taalpanel haar feedback geven op bijvoorbeeld moeilijke woorden, te lange zinnen, te veel tekst of te weinig witregels.

Vervolg

In 2021 volgt er een nieuw vergelijkbaar webinar. 

Op een later moment in het jaar, na de coronacrisis, is het plan om de fysieke toegankelijkheid van UWV onder de loep te nemen. Dan gaat de werkgroep met de taalambassadeurs door het gebouw van UWV lopen en richtingaanwijzers, plattegronden en digitale wegwijzers controleren. 

Tevens wil de werkgroep een belevingscircuit organiseren, zodat medewerkers van UWV zelf ervaren hoe het is om minder taal- of digitaalvaardig te zijn.

Als de aanvullende opdracht De schijf van vijf basisvaardigheden eind april 2021 afgerond wordt, wordt het vervolg van deze pilot ondergebracht in het werkplanproject Basisvaardigheden en een Leven lang ontwikkelen. Binnen dit project is ook aandacht voor het vergroten van taal- en digitale vaardigheden. 

Het thema laaggeletterdheid staat bij UWV Breda al jaren op de agenda. Een mooi streven van het WERKbedrijf is om meer structurele aandacht te creëren voor de taal- en digitale vaardigheden van werkzoekenden, vertelt Meri van Aalsburg, Manager werkzoekenden dienstverlening UWV WERKbedrijf Breda.

Workshops 

Bibliotheek de Nieuwe Veste in Breda zocht zo’n tien jaar geleden onder andere contact met UWV Breda. Er werd met diverse sociale partners een intentieverklaring gesloten en er kwamen kansen voor een vruchtbare samenwerking. Zo organiseerde het WERKbedrijf veel workshops voor mensen die minder geletterd, rekenvaardig of digivaardig waren. Meri: “We hebben het thema alleen nooit structureel in onze dienstverlening kunnen opnemen. We werkten destijds vaak met trainees die dit thema oppakten, maar dat bood te weinig continuïteit en duurzaamheid.”

Betrokken werkgroep

Sinds 2019 heeft UWV Breda een vaste werkgroep samengesteld met één afgevaardigde van ieder team binnen de vestiging. Meri: “We hebben nu een zeer gedreven team dat laaggeletterdheid actief op de kaart zet. Vaste medewerkers die structureel tijd krijgen voor het onderwerp. We zijn het gesprek aangegaan met het management om opnieuw aandacht te vragen voor dit thema en er echt tijd voor vrij te maken. We vinden het onderwerp belangrijk en willen het continu onder de aandacht houden bij onze medewerkers.” 

Duurzame inzetbaarheid

“Digivaardigheid en taalvaardigheid worden steeds belangrijker in de snel veranderende maatschappij. Als een werkgever een nieuwe medewerker aanneemt waarvan later blijkt dat hij of zij niet goed kan lezen, schrijven of rekenen of niet goed met de computer overweg kan, dan is de kans groot dat we die persoon weer terug gaan zien bij het UWV. Daarnaast kan de problematiek effect hebben op het welzijn van mensen waardoor meedoen in de maatschappij een uitdaging kan zijn. Wij willen mensen duurzaam inzetten, dus dat betekent dat wij aan de voorkant beter moeten letten op signalen van lage taal- en/of digitale vaardigheden. Het moet onderdeel zijn van het gesprek. We moeten onze collega’s daar wel op trainen, zodat ze weten hoe ze laaggeletterdheid herkennen, op welke manier ze respectvol kunnen doorvragen en waar ze naartoe kunnen doorverwijzen. Daarnaast is het een continu proces. We moeten het onderwerp continu warm houden bij alle medewerkers op onze vestiging. Dat kost tijd en energie.”

Taalvrijwilligers 

Samen met Nieuwe Veste kijkt UWV Breda op termijn naar de mogelijkheden om een taalvrijwilliger één keer per week in de vestiging vragen te laten beantwoorden van medewerkers en werkzoekenden. Bij een vermoeden van laaggeletterdheid kan een werkzoekende worden doorverwezen naar de taalvrijwilliger. Meri: “De aanwezigheid van de taalvrijwilliger zorgt ervoor dat onze medewerkers het thema iedere week letterlijk op hun netvlies hebben. Vanwege corona hebben we dit helaas nog niet fysiek kunnen laten plaatsvinden.”

Belevingscircuit

Meri vindt het belangrijk om het thema laaggeletterdheid structureel in te bedden in de organisatie. “Er moet continu aandacht voor zijn, vooral ook om nieuwe medewerkers binnen het UWV er bekend mee te maken. Ook onder de vaste medewerkers moet je het thema continu onder de aandacht blijven brengen.” UWV Breda heeft daar genoeg creatieve ideeën voor. Het thema kom terug in nieuwsbrieven, vlogs, een kennisuurtje, webinars, een Kahoot Quiz en zelfs een belevingscircuit staat op de planning. Meri: “In september wil het team tijdens de Week van Lezen en Schrijven een belevingscircuit organiseren, zodat collega’s zelf ervaren hoe het is om minder taal- of digitaalvaardig te zijn.” 

Samenwerkingspartners

Het meest belangrijk vindt Meri om aangehaakt te blijven en te kijken waar je de samenwerking kunt vinden. “We hebben veel contact met bibliotheken, organiseren webinars met taalambassadeurs en Cubiss heeft ons onder andere ondersteund bij het opstellen van de vragen voor de Kahoot Quiz. We hebben al verschillende keren een taalpanel uitgenodigd om naar onze eigen correspondentie te kijken. We geven presentaties in het digicafé in Breda voor werkzoekenden over de huidige tijd van solliciteren. Het is fijn om met mensen te sparren die vanuit andere invalshoeken kijken naar de activiteiten die we ontplooien.” 

Impact

Het werken met de taalambassadeurs heeft de meeste impact gehad, vertelt Meri. “Taalambassadeurs spreken uit eigen ervaring. Hun verhalen zijn aangrijpend en komen daardoor veel beter binnen dan een presentatie of workshop over laaggeletterdheid.” Daarnaast was de samenwerking met het taalpanel een eyeopener voor UWV Breda. “Je leert op een andere manier te kijken naar je eigen teksten. Dan merk je pas hoe ingewikkeld we het af en toe maken. Het geeft enorm veel inzichten. Elke organisatie die veel externe (en ook interne) correspondentie heeft, zou dit eens moeten doen”, luidt het advies van Meri. 

Bibliotheek Helmond-Peel werkt samen met de Katholieke Bond van Ouderen (KBO), de gemeente Helmond en het ROC ter AA aan het vergroten van de digitale vaardigheden van ouderen. Dit sluit goed aan bij de ambitie van de gemeente Helmond om van Helmond een stad te maken die klaar is voor de toekomst, waar alle inwoners mee kunnen doen in de digitale wereld. Die noodzaak van het hebben van digitale vaardigheden werd afgelopen jaar door corona nog meer benadrukt. 

Sonja Trapman en Susan Verheij van Bibliotheek Helmond-Peel vertellen over hun gezamenlijke project.

Zo kwam de samenwerking tot stand

De KBO behartigt de belangen van 50-plussers. Zij organiseert een breed scala aan activiteiten voor leden, zoals een stadswandeling en busreizen maar ook een bingo- of biljartavond. De KBO is de afgelopen jaren steeds meer een organisatie geworden waar je niet alleen komt voor de gezelligheid, maar waar je ook kennis opdoet. De gemiddelde leeftijd van de leden is lager geworden en men is meer geïnteresseerd geraakt in maatschappelijke onderwerpen en ontwikkelingen. Regelmatig krijgt de KBO van haar leden digitale vragen: Hoe kan ik met mijn kinderen Whatsappen? Hoe koop ik iets online? De KBO-Kring Helmond zocht in 2019 contact met Bibliotheek Helmond-Peel, omdat ze de digitale dienstverlening van de bibliotheek voorbij zagen komen op Facebook. Daarmee trekt de bibliotheek ouderen, maar niet persé dezelfde ouderen als die bij de KBO-Kring Helmond komen. Beide partijen zouden elkaar dus goed aan kunnen vullen. 

Oproep gemeente

“We wilden 12 maandelijkse thema-bijeenkomsten gaan organiseren waarin het samenkomen en samen zijn centraal zou staan, want dat is voor ouderen het belangrijkst. Een uurtje kletsen en koffie drinken en een uurtje uitleg over bijvoorbeeld videobellen of hoe ze foto’s kunnen versturen. Een mooie combi. Maar toen kwam corona”, vertelt Susan Verheij, coördinator Taalhuis Helmond Peel en community librarian. Iedereen moest even schakelen in maart 2020, zo ook de bibliotheek in Helmond en KBO-Kring Helmond. Maar dat schakelen ging vrij snel toen de gemeente Helmond een oproep deed aan organisaties om initiatieven in te sturen die gericht waren op het vergroten van digitale vaardigheden van inwoners. De KBO-Kring Helmond en de bibliotheek aarzelden geen moment. De gemeente organiseerde een hackaton, met als resultaat financiële steun voor het project van de bibliotheek en de lokale KBO. Twee medewerkers van de gemeente, waaronder de projectleider Digitale Inclusie, sloten zich aan bij het projectteam. Een fijne samenwerking volgde.

Meer vragen over videobellen door corona

“Sinds corona is de vraag ‘Hoe kan ik videobellen?’ enorm populair geworden. Daarom hebben we dit als eerste thema uitgewerkt”, vertelt Sonja Trapman, medewerker Doelgroepen bij Bibliotheek Helmond-Peel. “Maar ja, door de lockdown konden we niet aan de slag. We mochten in augustus pas een beperkt aantal mensen ontvangen. In kleine groepjes van tien personen hebben we twee bijeenkomsten in de bibliotheek gehouden en één bijeenkomst buiten de deur. Ons ideale scenario is om iedere maand één thema te belichten voor zo’n 15 tot 20 ouderen per bijeenkomst. We willen vier bijeenkomsten per maand houden, waarvan drie extern en één in de bibliotheek. De leden van de KBO-Kring Helmond zijn namelijk gewend om naar bijeenkomsten van de KBO te gaan, in buurthuizen of wijkcentra. Ze komen niet als het op een andere locatie is, die drempel is vaak te groot. Daarom gaan wij naar hun locatie toe. We hopen een deel van die mensen te stimuleren later nog meer te leren via onze Klik & Tik trainingen, om zo de drempel richting de bibliotheek te verlagen.”

Rolverdeling

De KBO verzorgde de uitnodigingen richting haar leden en hield de inschrijvingen bij. Susan stelde samen met de gemeente een persbericht op en Sonja verzorgde meerdere trainingen. Ook werden studenten Zorg van het ROC Ter AA betrokken. Sonja: “De studenten helpen de ouderen tijdens de training. Ze leggen uit waar bepaalde knoppen zitten op de mobiele telefoon of wat er gebeurt als je op een knop drukt. Zo krijgen ze feeling met de doelgroep waar ze na hun studie zorg aan gaan verlenen. Ze leren in contact te komen en dat ze de telefoon niet moeten overnemen, maar rustig uit moeten leggen wat men moet doen. Dat is voor jongeren, die digitaal enorm vaardig zijn, natuurlijk een hele uitdaging.”

Impact

Tot nu toe zijn Susan, Sonja en de projectgroepleden erg tevreden over het verloop van het project. Sonja: “Ouderen reageren positief. We nemen vooral een stukje angst en onzekerheid weg. Ze durven nu op knoppen te drukken, omdat ze weten wat het zoekloepje en wachtwoord-oogje betekenen. Ook ouderen die al wel wat digitaal vaardiger waren, werden tijdens de training verrast. Zij ontdekten bijvoorbeeld hoe je het geluid van je toetsenbord op je telefoon uit kunt zetten. Of hoe je degene die je het vaakst belt, vooraan in je telefoon kunt zetten.” Susan: “We gaan in 2021 verder met het project. We willen het structureel inbedden in onze dienstverlening. Daarvoor is wel financiering nodig en moeten we de impact aan kunnen tonen. Dat is niet altijd eenvoudig. Het gaat namelijk niet alleen om de kennisoverdracht. Het sociale effect is ten minste net zo belangrijk. Maar dit is moeilijker in cijfers uit te drukken.” 

TV opnames

Susan: “We hopen in 2021 meer bijeenkomsten te organiseren en grotere groepen te mogen ontvangen. Om de doelgroep te bereiken hebben we de lokale omroep ‘Dit is Helmond’ ingeschakeld en drie items opgenomen. In uitzendingen van 10 minuten geven we informatie over videobellen, online boodschappen doen bij een supermarkt en foto’s delen via Whatsapp. De eerste uitzending was eind februari 2021. Ieder item wordt een week lang herhaald. Als mensen vragen hebben, kunnen ze bellen naar de digitale hulplijn van de bibliotheek. De studenten van het ROC hebben van ieder thema ook een stappenplan gemaakt, dat bij de bijeenkomsten kan worden uitgereikt en wordt meegezonden met de KBO circulaire.”

Ga naar de mensen toe

Sonja en Susan zijn enorm enthousiast over het project. Ze delen daarom graag hun ervaringen. Zij adviseren collega-bibliotheken om goed rond te kijken in hun netwerk en op zoek te gaan naar partners die al contact hebben met de doelgroep, zoals de lokale KBO-Kring. En als afsluitende tip geven ze mee: “Ga naar de mensen toe!”

Gezonde mensen zitten beter in hun vel, zijn productiever en hebben minder kans op ziekteverzuim. In 2018 deed Markteffect naar gezondheidsvaardigheden onder Brabanders. Hieruit bleek dat 36% van de 500 respondenten de eigen kennis niet toereikend vindt om de eigen gezondheid te verbeteren. Er is ook een relatie tussen taalvaardigheid en gezondheid. Bijna een kwart van de respondenten heeft regelmatig of vaak moeite met woorden of tekens die in bijsluiters of folders staan van de huisarts, het ziekenhuis of de apotheek. Vanuit deze wetenschap hebben Cubiss en Zorgbelang Brabant | Zeeland de handen ineengeslagen. Samen organiseren we activiteiten die zich richten op het verbeteren van de gezondheidsvaardigheden van burgers. 

Doel van de pilot

Het doel van de pilot is dat deelnemers inzicht krijgen in hun gezondheid en vaardigheden ontwikkelen voor een betere levensstijl. Ze worden gestimuleerd om zelf de regie te nemen over hun gezondheid en raken gemotiveerd om iets te gaan doen aan hun leefstijl. Dit vergroot de zelfredzaamheid en het totale welbevinden en verlaagt maatschappelijke kosten.

Doelgroep

We richten ons op Brabanders die willen werken aan een gezondere levensstijl. 

Samenwerkingspartners en hun rol

We hebben de samenwerking gezocht met verschillende organisaties in Brabant, onder meer om de doelgroep te bereiken. 

Zorgbelang vindt het belangrijk dat iedereen, ondanks ziekte, beperking, ouderdom of minder zelfredzaamheid, mee kan blijven doen aan de snel veranderende maatschappij. Participatie en het (be)houden van de eigen regie zijn onmisbaar voor een samenleving waarin iedereen mee kan doen. Daar zijn kennis en vaardigheden voor nodig. 

Academie Zorgbelang organiseert trainingen, workshops en themabijeenkomsten voor gemeenten, (zorg)professionals, patiënten/cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers in zorg en welzijn, maatschappelijk initiatiefnemers, sociaal ondernemers, cliënten- en adviesraden en patiënten- en cliëntenorganisaties.

Cubiss heeft samen met Zorgbelang een programma van drie bijeenkomsten rond Positieve Gezondheid - naar het concept van Machteld Huber- samengesteld. Het gaat hierbij zowel over geestelijke als lichamelijke gezondheid en zowel over leefstijl als over zingeving.

Stichting Ik Wil (Eindhoven) is een vrijwilligersorganisatie vóór en dóór bewoners. Stichting Ik Wil organiseert sociale basisactiviteiten, trainingen en cursussen voor wijkbewoners waarin iedereen welkom is en de kans krijgt om de eigen talenten en interesses te ontplooien. Stichting Ik Wil maakte het mogelijk dat wij met ons programma konden aansluiten bij een groep Turkse vrouwen die wekelijks bijeenkomt rond het thema ‘zingeving’.

Het Cruydenhuisch (Eindhoven) is een restaurant met een sociaal hart. Het Cruydenhuisch investeert in het verbeteren van de kwaliteit van leven van de inwoners van Stratum en Eindhoven. Dit doen zij op het gebied van gezonde voeding, bewegen, sociale activiteiten, werken en ook wonen. Zij bieden mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans op werkervaring, zinvol vrijwilligerswerk of ondersteuning in het vinden van een baan of start van een eigen onderneming. Het Cruydenhuisch kon ons in contact brengen met wijkbewoners.

Stichting Ik Wil en Het Cruydenhuisch zijn vertrouwde partijen voor de wijkbewoners. Dit stimuleert om deel te nemen aan de activiteiten. De deskundige begeleider van de bestaande Turkse gespreksgroep speelde een grote rol door het vertrouwen dat de deelnemers in haar stelden. Zij trad ook op als tolk voor degenen die moeite hadden met het Nederlands.

Omschrijving van de pilot

Stichting Ik Wil: Bijeenkomsten voor Turkse Vrouwen 

We organiseerden een serie bijeenkomsten rondom het thema Positieve Gezondheid. Er zijn tussen de verschillende lockdowns door drie bijeenkomsten georganiseerd. Aan elke bijeenkomst hebben circa tien personen deelgenomen. 

1. De eerste bijeenkomst was vooral een verkennend gesprek met de deelnemers. Wat versta jij onder gezondheid en waar wil je meer van weten? De Turkse vrouwen maakten een collage van materiaal uit uiteenlopende tijdschriften, waarin ze antwoord gaven op de vraag Wat vind je belangrijk in het leven? We bespraken wat ze tekenden over gezondheid, wat ze belangrijk vinden en of ze zelf de regie nemen om hun kwaliteit van leven te vergroten. 
2. Tijdens de tweede bijeenkomst hebben de deelnemers het spinnenweb Positieve Gezondheid ingevuld (zie afbeelding). Hiermee brachten zij hun kijk op zes dimensies van Positieve Gezondheid in beeld. Een ander instrument dat hier ook voor ingezet kan worden, is het Leefstijlroer. Verder hebben we tijdens de bijeenkomst eenvoudige beweegoefeningen gedaan. Bewegen kan ook in coronatijd zonder uit huis te gaan. Ter voorbereiding op de bijeenkomst hebben we linkjes gestuurd met gezondheidsinformatie. Niemand had deze linkjes echter bekeken. Daarom hebben we speciaal voor die bijeenkomst een overzicht samengesteld van Turkstalige informatiebronnen over corona in de Nederlandse context.
3. Tijdens de derde bijeenkomst zijn er bewegingsoefeningen uitgevoerd. Met behulp van associatiekaarten zijn we dieper ingegaan op de dimensie ‘kwaliteit’ (van leven). Op associatiekaarten staan afbeeldingen die ideeën, creativiteit, inspiratie en gespreksstof oproepen.

Het Cruydenhuisch: Leefstijl en gezondheid in tijden van Corona

Voor Het Cruydenhuisch hebben Cubiss en Zorgbelang de workshop Leefstijl en gezondheid in tijden van corona ontwikkeld voor mensen uit de buurt. Met vragen als: Hoe gaat het met je gezondheid? Wat betekent gezondheid voor jou? En wat betekent gezondheid voor jou in coronatijd? Weet je waar je betrouwbare en begrijpelijke informatie over gezondheid kunt vinden? Door corona waren er te weinig aanmeldingen om de workshop door te laten gaan. 

Inzet van menskracht en middelen

Voor de organisatie van deze bijeenkomsten en workshops waren vooral overleg- en uitvoeringsuren nodig. Verder hebben we tijdens de bijeenkomsten gebruik gemaakt van tijdschriften en een werkvorm met associatiekaarten (bijv. pak een kaart die voor jou symbool staat voor het thema positieve gezondheid / zingeving / kwaliteit van leven). Verder brachten we steeds gezonde traktaties mee: mandarijnen en rozijnen. Een ogenschijnlijk detail, maar wel van belang.

Resultaat

• Stichting Ik Wil: serie van drie bijeenkomsten ontwikkeld en uitgevoerd voor Turkse vrouwen. Aan elke bijeenkomst hebben circa tien personen deelgenomen. 
• Het Cruydenhuisch: workshop Leefstijl en gezondheid in tijden van Corona ontwikkeld, maar niet kunnen uitvoeren vanwege corona.

Vervolg

De programma’s zijn beschikbaar en zouden zeker verlengd en mogelijk opgeschaald kunnen worden. Door de coronamaatregelen kunnen op dit moment veel live bijeenkomsten niet doorgaan, maar de samenwerkingspartners hopen de draad in de loop van 2021 weer op te pakken. 

Bijlagen

• Conceptprogramma Bijeenkomst leefstijl en gezondheid
• Conceptprogramma’s van drie sessies voor Turkse vrouwen

Klik hier voor de bijlagen.

Relevante links en artikelen

• Dankzij de Get Started Guide positieve gezondheid kun je concreet aan de slag. Bouw een Community, speel in op actuele thema’s die leven in de samenleving. 
• Blog van Marjan Middelkoop, adviseur bij Cubiss over begrijpelijke gezondheidsinformatie.
• Institute for Positive Health (iPH) is dé motor achter de beweging Positieve Gezondheid.

Veiligheid en vertrouwen belangrijke succesfactoren

De Turks-Nederlandse Aysenur Holthausen groeide op in een liefdevol gezin en een veilige omgeving. Aysenur kwam als 19-jarige naar Nederland. Haar man ondersteunt haar bij alles wat ze doet. Ze had het geluk dat ze de Nederlandse taal snel onder de knie had en dat ze haar droombaan vond bij Stichting Ik Wil. Aysenur is sociaal basiscoördinator en organiseert nu tal van sociale basisactiviteiten voor verschillende (kwetsbare) doelgroepen, die minder geluk hebben gehad dan zijzelf. Zo geeft ze al vijf jaar les in zingeving aan een groep Turkse vrouwen. De workshops Positieve Gezondheid van Cubiss en Zorgbelang vormden een waardevolle toevoeging aan dit programma, vond Aysenur. 

Zingeving onderdeel van Positieve Gezondheid

Sommige Turkse vrouwen zijn al een aantal jaar in Nederland, maar kunnen niet volledig meedoen in de maatschappij. “Voor deze kwetsbare vrouwen is het fijn dat we wekelijks bij elkaar komen. Ze ontmoeten elkaar, kunnen vragen stellen en sluiten vriendschappen. We hebben het veel over emotionele gezondheid, maar de afgelopen periode hebben we natuurlijk ook veel gesproken over corona en ziek zijn. De hele groep wilde dan ook deelnemen aan de workshops Positieve Gezondheid.” Aysenur maakte tevens een flyer, zodat ook anderen in konden schrijven. Er schreven zo’n 10 deelnemers in.

Taal belangrijk onderdeel

Meer dan de helft van de groep spreekt geen of nauwelijks Nederlands, want niet iedereen krijgt gelijke kansen. Aysenur: “Toen ze naar Nederland kwamen, stonden ze in de overlevingsstand. Taal was in eerste instantie ondergeschikt. Ze moesten werk vinden, geld verdienen, brood op de plank krijgen. Eerste of tweede generaties families die na een aantal jaar besloten dat ze niet meer terug gingen of konden naar Turkije zaten dan soms al in de problemen. Zowel financieel, emotioneel als sociaal-maatschappelijk. Sommigen zijn inmiddels ouder dan vijftig, dan leer je de taal minder makkelijk dan dat je jong bent. Gezondheid en mentaal welbevinden zijn veelal taal gerelateerd. Mensen die de taal wél spreken, komen op een andere manier aan informatie en weten daardoor beter mee te doen in de maatschappij.”

Vertrouwen

De aanwezigheid van Aysenur tijdens de workshops Positieve Gezondheid was dan ook één van de succesfactoren. Aysenur: “Ik ben een vertrouwd gezicht voor de Turkse vrouwen en ik was tolk. Dit zorgde voor een veilige omgeving waarin de doelgroep zich serieus genomen voelde. De individuele aandacht deed hen goed.” 

Train-de-trainer in verschillende talen

Aysenur gaat de inhoud van de workshops gebruiken in haar eigen trainingen. Ondertussen hoopt ze andere trainers, die ook met kwetsbare doelgroepen werken, te inspireren ook met het onderwerp aan de slag te gaan. “Het liefst trainers die een andere taal spreken, zodat we nog meer kwetsbare doelgroepen kunnen helpen”, luidt de oproep van Aysenur.

BiblioPlus heeft in samenwerking met GGD Regio Noordoost Brabant en het Smaakcentrum Land van Cuijk een project van vier bijeenkomsten uitgevoerd over budgetkoken en gezondheidsvaardigheden (Lekker en betaalbaar koken). Dat project is in november 2020 afgerond en BiblioPlus heeft Cubiss gevraagd een bijdrage te leveren aan een vervolg. 

Op basis hiervan zijn twee workshops ontwikkeld die eigenlijk in december 2020 zouden worden georganiseerd. Door de corona-lockdowns konden de workshops echter niet doorgaan. BiblioPlus heeft aangegeven de workshops - waarvoor het programma helemaal klaar en gezamenlijk doorgelopen is - later in 2021 samen met Zorgbelang weer op te willen pakken. 

Doel van de pilot

Het doel van de pilot is dat deelnemers vaardigheden ontwikkelen voor een gezonde levensstijl en meer leren over gezonde voeding. Ze worden gestimuleerd en geïnspireerd om gezondere keuzes te maken en met verleidingen om te gaan. We stimuleren gedragsverandering, geven ze meer inzicht in hun voedingspatroon en laten ze zelf de regie nemen over hun gezondheid. Dit vergroot de zelfredzaamheid en het totale welbevinden en verlaagt maatschappelijke kosten.

Doelgroep

Brabanders die willen werken aan een gezondere levensstijl.

Samenwerkingspartners en hun rol

We hebben de samenwerking gezocht met verschillende organisaties in Brabant, onder meer om de doelgroep te bereiken. 

Zorgbelang vindt het belangrijk dat iedereen, hoe het leven ook loopt, mee kan blijven doen aan de snel veranderende maatschappij. Daar zijn kennis en vaardigheden voor nodig. Zorgbelang ontwikkelde samen met Cubiss de inhoud van de workshops.

Academie Zorgbelang organiseert trainingen, workshops en themabijeenkomsten voor gemeenten, (zorg)professionals, patiënten/cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers in zorg en welzijn, maatschappelijk initiatiefnemers, sociaal ondernemers, cliënten- en adviesraden en patiënten- en cliëntenorganisaties. 

BiblioPlus is een regionale bibliotheekorganisatie in het Land van Cuijk en Maasduinen. Deze bibliotheek heeft veel aandacht voor gezondheidsvaardigheden. Samen met Zorgbelang en Cubiss ontwikkelde BiblioPlus twee workshops rondom lekker en gezond eten. BiblioPlus had hierin een faciliterende rol en zorgde voor de promotie van de workshops.

Omschrijving van de pilot

BiblioPlus ontwikkelde samen met Zorgbelang en Cubiss twee workshops rondom lekker en gezond eten.

• Workshop Lekker en gezond eten

In deze workshop leer je meer over een gezonde levensstijl en met name over gezonde voeding. We kijken onder meer naar voedingsmiddelen en voedingsstoffen. Uitgangspunt is de Schijf van Vijf. We hebben het niet over afvallen, maar over je goed voelen. Je krijgt inspiratie om op een leuke manier gezonde keuzes te maken. Wij vertellen de deelnemers niet wat er op hun bord moet liggen, maar stimuleren gedragsverandering door meer inzicht te geven in hun voedingspatroon en ze zelf de regie te laten nemen.

• Workshop Gezond eten, hoe houd je het vol?

In deze workshop hebben we het over gezond koken en over minder gezonde verleidingen. Hoe ga je daarmee om? De supermarkt gebruikt verkooptrucs. Vrienden hebben hun goede bedoelingen. Zelf ben je misschien een emotie-eter. Hoe motiveer je jezelf of je kinderen?

Inzet van menskracht en middelen

Voor de organisatie van deze bijeenkomsten en workshops waren vooral overleg- en uitvoeringsuren nodig. Verder gebruiken we tijdens de bijeenkomsten associatiekaarten als werkvorm (bijv. pak een kaart die voor jou symbool staat voor het thema positieve gezondheid / zingeving / kwaliteit van leven). Daarnaast maken we gebruik van digitale informatie en diverse apps.

Resultaat

• BiblioPlus: Twee workshops rondom lekker en gezond eten. De workshops hebben vanwege corona nog niet plaatsgevonden. Eind mei 2021 staat de eerstvolgende workshop gepland. Daarvoor zijn de twee workshops samengevoegd tot één workshop. Er hebben zich tot nu toe 7 mensen aangemeld.

Vervolg

De programma’s staan en het is de intentie om deze zeker te verlengen en op te schalen, maar door de coronamaatregelen kunnen veel live bijeenkomsten op dit moment niet doorgaan. Zorgbelang en BiblioPlus blijven zeker in gesprek over samenwerking op het gebied van gezondheidsvaardigheden. De samenwerkingspartners hopen in 2021 de draad weer op te kunnen pakken.

De GGD en het Smaakcentrum hebben ook aangegeven weer bij een mogelijke vervolgstap aan te willen sluiten. De aanpak van BiblioPlus wordt dus zeker voortgezet.

Bijlagen 

• Invulling Budgetkoken
• Conceptprogramma gezond eten Mill
• Flyer Lekker en betaalbaar koken

Klik hier voor de bijlagen.

Relevante links en artikelen

• Dankzij de Get Started Guide positieve gezondheid kun je concreet aan de slag. Bouw een Community, speel in op actuele thema’s die leven in de samenleving.
• Blog van Marjan Middelkoop, adviseur bij Cubiss over begrijpelijke gezondheidsinformatie.

BiblioPlus ontwikkelt vervolg op succesvolle workshop Lekker en betaalbaar koken

De Bibliotheek speelt een belangrijke rol op het gebied van gezondheid. Zij heeft een brede verantwoordelijkheid om te zorgen dat iedereen mee kan doen in de maatschappij. De Bibliotheek is een kennisknooppunt dat mensen op alle gebieden verder kan helpen, zodat ze zelfredzaam zijn, kunnen participeren in de samenleving, lekkerder in hun vel zitten en zich blijven ontwikkelen. Zo organiseert BiblioPlus al sinds 2018 workshops op het gebied van gezondheid. Kiyara Venner, Regisseur Leven Lang Leren bij BiblioPlus, vertelt ons meer over hun succesvolle workshops en de vruchtbare samenwerkingen die zij hebben opgezet.

Succesvolle workshop Lekker en betaalbaar koken

Kiyara: “In het begin hebben we de samenwerking gezocht met Syntein, een coöperatie van huisartsen. Zij zetten zich in voor een optimale gezondheid van burgers in de Noordelijke Maasvallei, ofwel het Land van Cuijk en de kop van Noord-Limburg. Samen organiseerden we workshops over positieve gezondheid. Later zijn we ook met andere partijen gaan samenwerken, zoals GGD en Smaakcentrum Land van Cuijk, waarmee we de workshop Lekker en betaalbaar koken organiseren (ook wel budgetkoken genoemd). Die workshop is enorm succesvol. De GGD geeft de workshop en BiblioPlus vertelt hierin over laaggeletterdheid. We hebben al regelmatig deelnemers naar het Taalhuis kunnen doorverwijzen.”

Deelnemers behouden makkelijker dan werven

Kiyara: “We vonden het zonde om de deelnemers na het volgen van de workshop los te laten. Het is ook veel moeilijker om continu nieuwe deelnemers te werven dan bestaande groepen te behouden. Dus we zijn met Cubiss na gaan denken over een mogelijk vervolg op de workshop Budgetkoken. Cubiss zag raakvlakken met de training Voel je goed! van Stichting Lezen en Schrijven, een combinatie van eet- en beweegadviezen en groepslessen gezondheidsvaardigheden voor laaggeletterden. We hebben goed gekeken naar de modules van Voel je goed! en daar aanvullend twee nieuwe workshops voor gemaakt: ‘Lekker en gezond eten’ en ‘Gezond eten, hoe houd je het vol?’.

Samen optrekken: ieder zijn eigen expertise

Cubiss en BiblioPlus zochten hiervoor een zorgpartner. Kiyara: “We kenden Zorgbelang al vanuit het Netwerk Positieve Gezondheid waar we beide bij aangesloten zijn. Cubiss wist het lijntje te leggen voor een vruchtbare samenwerking.” Cubiss en Zorgbelang stelden de inhoud van de workshops samen, waarbij rekening werd gehouden met een mogelijk laag taalniveau van de deelnemers. BiblioPlus zorgde voor de promotie en faciliteiten. Kiyara: “We hebben de workshops op onze website gezet, via Facebook en onze nieuwsbrief gepromoot, op online buurtplatformen gedeeld, een persbericht naar lokale mediapartners gestuurd en de GGD nodigde oud-deelnemers uit. Cubiss zou de workshops gaan geven, samen met Zorgbelang. BiblioPlus zou tijdens de workshops vertellen over het Taalhuis en wat de bibliotheek voor de deelnemers kan betekenen. Helaas moesten we alle inspanningen staken en hebben de workshops nog niet fysiek plaats kunnen vinden vanwege corona.” 

Blijf ideeën ontwikkelen en laat nieuwe partners aanhaken

Zodra het weer kan, pakken BiblioPlus en Zorgbelang de workshops weer op. Er liggen nog veel meer mooie plannen op de plank. “We hebben ideeën voor workshops als In gesprek met je huisarts, Ouderenmishandeling en Je Persoonlijke Gezondheidsomgeving. Elke keer proberen we nieuwe partners aan te laten haken. We zijn nu in samenwerking met Syntein een kwartaalkalender aan het maken voor huisartsen met een overzicht van activiteiten in de bibliotheek, zodat zij makkelijker kunnen doorverwijzen naar niet-medisch aanbod. Met de GGD willen we jaarlijks drie tot vier workshops geven rondom bewegen, zingeving, positief denken en positieve gezondheid. Als je zo’n workshop eenmaal hebt staan, kun je dat ieder jaar herhalen. Het blijven belangrijke thema’s. Je houdt dan meer tijd over voor innovatie of nieuwe kansen die voorbij komen”, aldus Kiyara. 

Uit een door Markteffect uitgevoerd onderzoek naar financiële vaardigheden van de Brabantse burger blijkt dat 21% van de respondenten, met name jongere respondenten, erkent dat hun financiële vaardigheden niet optimaal zijn. 1 op de 4 Brabanders vertoont geen financieel gezond gedrag. 1 op de 6 Brabanders heeft schulden of betalingsachterstanden. Ook hier betreft het vaak jongeren. Uit het onderzoek ‘Monitor van financieel bewustzijn en financiële vaardigheden van Nederlanders’ (2019), uitgevoerd door Aegon, blijkt dat jongeren niet geconfronteerd lijken te willen worden met hun geldzaken. 

Genoeg aanleiding om een pilot op te zetten rond jongeren en hun financiële vaardigheden. Cubiss vond twee enthousiaste partners: Zorgbelang Brabant | Zeeland en Zorgverzekeraar CZ. Zorgbelang had contact met een docent, en tevens mentor, bij het Summa college, waar het contact werd gelegd met een mbo 3 klas van de mode opleiding; Summa Fashion.

Doel van de pilot

Het doel van de pilot is om achterstanden ten aanzien van de financiële vaardigheden bij kwetsbare groepen tegen te gaan zodat zij beter kunnen deelnemen aan de samenleving, en maatschappelijke kosten en persoonlijk leed worden teruggedrongen. 

Doelgroep

We richtten ons op jongvolwassenen, meer specifiek op jongeren van 17 of 18 jaar. Vanaf 18-jarige leeftijd ben je volgens de Nederlandse wet volwassen en verantwoordelijk voor je eigen handelen; je wordt dan geacht zelfredzaam te zijn. Jongvolwassenen worden geconfronteerd met veel nieuwe onderwerpen zoals wonen en vaste lasten, verzekeren, werken en belastingen.

Samenwerkingspartners en hun rol

We hebben diverse gesprekken gevoerd met Zorgverzekeraar CZ en Zorgbelang. Zij brengen ieder hun eigen ervaringen in, zorgen voor de inzet van medewerkers en stellen hun netwerk open voor dit project. We trekken gezamenlijk op in de ontwikkeling (en uitvoering) van de pilot.

Zorgbelang begeleidt onder meer uit huis geplaatste jongeren en werkt samen met diverse jongerenpartijen, zoals Plinkr en Adviesvangers. 

Academie Zorgbelang organiseert trainingen, workshops en themabijeenkomsten voor gemeenten, (zorg)professionals, patiënten/cliënten, mantelzorgers en vrijwilligers in zorg en welzijn, maatschappelijk initiatiefnemers, sociaal ondernemers, cliënten- en adviesraden en patiënten- en cliëntenorganisaties. 

Plinkr helpt hulpverleners, adviseurs en gemeenten om samen met de cliënt de thuisadministratie op orde te krijgen. 

Adviesvangers is een initiatief van Kuseema en LOC Jeugd. Adviesvangers zijn burgers, cliënten of ervaringsdeskundigen die zelf afkomstig zijn uit een specifieke doelgroep. Via een creatieve brainstorm dagen de Adviesvangers hun leeftijds- of doelgroepsgenoten uit om mee te denken, ideeën aan te dragen of hun mening te geven over vragen van de gemeente of organisatie.

We hebben een uitvoerig gesprek gevoerd met Plinkr en Adviesvangers om te achterhalen tegen welke problematiek jongeren aanlopen. Met die input konden we verdere invulling geven aan de pilot. 

Zorgverzekeraar CZ wordt geconfronteerd met jongere cliënten met ontoereikende financiële vaardigheden. Vanaf 18 jaar moeten jongeren zelf hun zorgverzekering regelen, maar je kunt bijvoorbeeld ook zorgtoeslag aanvragen. Soms hebben jongeren daar geen recht op en moeten ze later geld terugbetalen aan de Belastingdienst. Jongeren die hier geen rekening mee houden en/of geen buffer hebben, komen vaak in de financiële problemen.

Summa College in Eindhoven bestaat uit 26 scholen voor middelbaar beroepsonderwijs. We hebben ons gericht op een mbo 3 klas (vakopleiding Fashion), waar de meeste studenten 18 jaar waren of werden. De groep bestond uit zo’n 15 studenten.

In deze pilot hebben Cubiss en Zorgbelang een serie van drie workshops verzorgd voor studenten van het Summa College. Zorgverzekeraar CZ heeft een presentatie gegeven tijdens één van de workshops. 

Omschrijving van de pilot

Door middel van drie workshops wilden we de jongeren bewust maken van geld, inzicht geven in hun uitgavepatroon en wijzen op een aantal instanties waar ze hulp kunnen vragen. 

Inzet van menskracht en middelen

Voor dit project waren vooral overleg- en uitvoeringsuren nodig:

• Voorbereiding workshops: we hebben vooroverleg gehad met Plinkr en Adviesvangers om de inhoud van de workshops te bepalen. Dit was bepalend voor het succesvolle resultaat.
• Uitvoering van de workshops: de workshops zijn verzorgd tijdens de mentoruren op het Summa College.

We hebben ondersteunende informatie vooral digitaal aangeboden, dus er was nauwelijks fysiek materiaal nodig (slechts post-its en stiften).

Resultaat

We hebben zo’n 15 mbo studenten wegwijs gemaakt in de wereld van geld. We hebben de workshops geëvalueerd. Hieruit bleek dat de studenten allemaal meer inzicht hebben gekregen en zich meer bewust zijn geworden van geld. Ze willen meer gaan letten op hun uitgavepatroon. En ze weten nu bij welke instanties ze tijdig om hulp kunnen vragen indien nodig. De flyer Hier kun je terecht is te vinden via het kopje bijlagen.

Vervolg

Het project is erg succesvol gebleken en wordt daarom voortgezet door Zorgbelang, Zorgverzekeraar CZ en het Summa College. Zorgbelang zal de workshops in de toekomst verzorgen en Zorgverzekeraar CZ blijft haar presentatie geven.

Bijlagen

• Powerpointpresentatie Meer voor je geld
• Evaluatie Summa college
• Flyer Vragen over geld of schulden
• Jouw vakantiebegroting
  
  Klik hier voor de bijlagen

• Video Ben jij financieel volwassen?! 18 en nu?!
• Video $ 100 Race: $ 100 Race

Relevante link

Doe je digiding: Jongeren en de digitale overheid is de online lesomgeving van Stichting Digisterker. 

Mbo-studenten worden niet alleen opgeleid voor een specifiek beroep, maar ook tot burgers die volwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij. Burgerschapsonderwijs is een verplicht onderdeel van het curriculum. Daar is financiële wijsheid een onderdeel van, vindt Lonneke Nijmeijer, docent Nederlands, mentor en loopbaanbegeleider bij het Summa College. Ze zei dan ook direct “ja” op het idee van Zorgbelang en Cubiss om een drietal workshops te geven aan haar Mode Fashion niveau 3 klas. 

Financiële zorgen op jonge leeftijd

Als loopbaanondersteuner en mentor wil Lonneke haar studenten kennis meegeven over hoe de wereld werkt. Lonneke: “We hebben het over omgangsvormen, mediawijsheid, maar ook over financiële wijsheid. Op het moment dat jongeren in financiële problemen komen, komen ze niet meer tot leren. Ze stoppen hun studie en gaan werken om geld te verdienen. Dat wil je als school niet. We hebben een breed vangnet, maar mijn ambitie is om het niet zover te laten komen.” 

Weinig kennis over geldzaken

“Thuis bleek er weinig over geldzaken te worden gesproken of over hoe je verstandig met geld omgaat. De jongeren hebben geen idee wat een ziektekostenverzekering kost, of een tandartsingreep, hoeveel studiefinanciering ze krijgen of wat schuldsanering is. We wilden tijdens de workshops niet alleen kennis overdragen, maar vooral ook de dialoog aangaan”. Lonneke was daarom zelf ook bij de workshops aanwezig. “Geld is een beladen onderwerp. Je wil een vertrouwde veilige omgeving voor de studenten creëren, zodat ze zich openstellen en je het gesprek aan kunt gaan. Ik kon ze stimuleren om zelf vragen te stellen of een ervaringsverhaal te delen en ik neem dit weer mee in mijn rol als mentor en loopbaanbegeleider. 

Verhaal ervaringsdeskundige maakt indruk

Het verhaal van de ervaringsdeskundige die uit de schuldsanering kwam, had de meeste impact op de studenten. Lonneke: “Ze waren enorm onder de indruk van het verhaal. Dan zie je ook meteen wat wel en niet werkt bij deze doelgroep. Niveau 2 en 3 studenten zijn heel praktisch ingesteld, sommige iets minder taalvaardig. Er zat soms te veel informatie in één workshop. Een vervolgidee is dan ook om één onderwerp per workshop te behandelen, korte stukken kennisoverdracht, veel voorbeelden en de studenten zelf opdrachten laten uitvoeren. Ze kunnen bijvoorbeeld zelf tijdens de workshop opzoeken hoeveel studiefinanciering ze krijgen, hoe ze het aan kunnen vragen of wat een ziektekostenverzekering kost.” 

Fysiek werkt beter dan online op gevoelige thema’s

Zorgverzekeraar CZ, Zorgbelang en het Summa College gaan samen bekijken wat ze dit schooljaar nog kunnen organiseren. “Liefst fysiek, want online is het moeilijker om over gevoelige thema’s te praten. Als je live bij elkaar bent in kleine groepjes stellen jongeren zich makkelijker kwetsbaar op dan online. Het is ook belangrijk dat de studenten zich kunnen identificeren met diegene die de workshops geeft of dat de docent de doelgroep goed aanvoelt. We hopen deze workshops in de toekomst voor meer klassen te kunnen verzorgen. Vooral in deze leeftijdsgroep (18-jarigen) kan nog veel winst behaald worden op het gebied van financiële vaardigheden”, aldus Lonneke. 

In 2019 gaf Dave Huijgen, coördinator kwaliteit & opleiding bij Zorgverzekeraar CZ, een kennissessie over de relatie tussen schulden, zorgverbruik, gezondheid en laaggeletterdheid tijdens de bijeenkomst ‘Samen voor een geletterd Brabant!’ van Stichting Lezen en Schrijven en Cubiss. Cubiss zocht de samenwerking met het bedrijfsleven en wist na de bijeenkomst de verbinding te leggen tussen Zorgverzekeraar CZ, Zorgbelang en het Summa College. Cubiss en Zorgbelang ontwikkelden de workshop ‘Meer voor je geld’, gericht op 18-jarigen. In drie sessies deelden zij feiten en cijfers met de studenten, kwam een leeftijdsgenoot vertellen over haar schuldenproblematiek en verzorgde CZ een presentatie over het belang van een zorgverzekering én het voorkomen van betalingsachterstanden.

Hulp in verschillende levensfases

Zorgverzekeraar CZ vindt het belangrijk om klanten te kunnen helpen in elke fase van hun leven. Dave: “Niet alleen als mensen ziek zijn, maar ook als ze net 18 worden, gaan samenwonen, trouwen of scheiden of kinderen krijgen. Bij iedere levensgebeurtenis verandert je situatie, zowel financieel als op het gebied van gezondheid en de zorg die je mogelijk nodig hebt. De meeste jongeren die net 18 zijn geworden, zijn nog onervaren op al deze gebieden. Dit heeft ons laten omdenken. Wij hebben als zorgverzekeraar niet alleen een rol in de curatieve zorg, maar wij willen ook preventief bezig zijn.” 

Weten is nog niet doen

“Zelfredzaamheid is niet alleen afhankelijk van iemands IQ of EQ, maar vooral ook van iemands ‘DOE-capaciteit’”, zegt Dave. “De capaciteit om actie te ondernemen is niet bij iedereen even groot. Ook al heb je de kennis over de hoogte van studiekosten of zorgkosten, dat wil niet zeggen dat je schulden voorkomt of ernaar handelt. Omgevingsfactoren zijn hierbij zeker van invloed. Door de factor stress gaat bijvoorbeeld je ratio achteruit, waardoor je minder goede beslissingen kunt nemen. Dit komt in iedere leeftijdscategorie terug. Taalvaardigheid speelt ook een belangrijke rol. Zeker in dit digitale tijdperk, waarin ook de praktische beroepen, zoals een loodgieter of timmerman, met een tablet moeten kunnen werken. Voor kwetsbare doelgroepen, waaronder ook jongeren, wordt het er niet makkelijker op.” 

Aansluiten bij de doelgroep

CZ liet de presentatie op het Summa College bewust door twee jónge CZ adviseurs geven. Dave: “De studenten konden zich met hen identificeren en herkenden zich in hun persoonlijke ervaringen. De één werd thuis begeleid door haar ouders, de ander moest het vooral zelf regelen.” De pilot was zeer succesvol, toch willen de samenwerkingspartners een aantal aanpassingen doorvoeren voor toekomstige workshops. “We willen samen met Zorgbelang en Summa College de workshops geschikt maken voor meerdere leeftijdscategorieën en mbo-niveaus én nog beter aansluiten op de doelgroep. Meer interactie, aansprekende voorbeelden, geen lange verhalen en de jongeren vooral zelf dingen laten doen. We willen de jongeren hier ook in betrekken, zodat ze met ons mee kunnen denken”, aldus Dave.

Eén op de vijf huishoudens in Nederland heeft moeite om iedere maand de rekeningen te betalen. In Tilburg gaat het om ruim 20.000 huishoudens. “Een eenvoudige betalingsachterstand kan in rap tempo een complexe schuld worden”, vertelt Esmah Lahlah, wethouder bestaanszekerheid en arbeidsparticipatie in Tilburg sinds 2018. “Het duurt gemiddeld vier tot vijf jaar voordat mensen hulp (durven te) vragen bij hun financiële problemen. Hulp bieden is dan veel moeilijker dan wanneer je er vroeg bij bent. Voorkomen is nog beter natuurlijk.” De gemeente Tilburg startte daarom in 2018 met de aanpak ‘Vroeg Erbij’. Zij bieden voorlichting, helpen bij het aanvragen van inkomensondersteunende maatregelen, maken inwoners bewust van het belang van het betalen van de vaste lasten én helpen inwoners om zo snel mogelijk uit de schulden te komen. 

Vroegsignalering schulden

 “Door er vroeg bij te zijn, kunnen grote financiële problemen voorkomen worden. Ons Team Schuldhulpverlening werkt daarom nauw samen met woningcorporaties, energiebedrijven, zorgverzekeraars en drinkwaterbedrijven. Een huurachterstand is meestal een indicatie voor ernstige schuldenproblematiek. Als je drie of vier maanden je huur niet betaalt, wordt het vaak al lastig om er nog uit te komen. Daarom leggen wij bij de eerste maand huurachterstand al contact met de inwoners en bieden we actief hulp aan, zonder dat zij daarvoor een verzoek hebben gedaan.” 

Persoonlijk contact werkt het beste

Schuldhulpverlening gaat met de inwoners in gesprek over de oorzaak van de betalingsachterstand en denkt mee in oplossingen. De inwoner bepaalt zelf of hij/zij de aangeboden hulp wil. De ondersteuning varieert van een eenmalig advies tot een uitgebreid traject. De wethouder ging zelf ook mee op huisbezoek om met Tilburgers in gesprek te gaan en ruimte te geven aan vragen die de inwoners hebben. “Mensen met financiële problemen durven de post gewoonweg niet meer te openen, bang voor een aanmaning of erger, een huisuitzetting. Telefonisch contact kan ook, maar een huisbezoek werkt het beste. In coronatijd wel wat lastiger, maar we proberen het zo snel mogelijk weer op te pakken.” 

Het effect van woorden

In maart 2021 leefde de wethouder, bij wijze van experiment, vier weken lang op bijstandsniveau om meer inzicht te krijgen in het systeem en de problemen waar Tilburgse minima tegenaan lopen. Zij schreef zich in voor een bijstandsuitkering en kreeg een uitnodiging voor een meldingsgesprek bij de afdeling Werk & Inkomen. “Het voelde meteen alsof ik op het matje moest komen, door het woord ‘meldingsgesprek’. Ook de tekst op het aanvraagformulier was confronterend. Daarin stond dat het onjuist invullen van de gegevens strafbaar is. Het gaf niet echt het gevoel dat het oké is om hulp te vragen. Terwijl de bijstand wel een vangnet moet zijn.” Met deze ervaring hoopt de wethouder de werkwijze van de gemeente nog beter te kunnen laten aansluiten op de dagelijkse realiteit van haar inwoners.

Proactief schulden voorkomen

De gemeente Tilburg heeft zowel een voortrekkersrol als een voorbeeldrol in de aanpak rondom schuldenproblematiek. De proactieve manier waarmee de gemeente Tilburgers al in een vroeg stadium probeert te bereiken is zeker succesvol te noemen. “We zien nauwelijks nog ontruimingen door woningcorporaties en we hebben vorig jaar zo’n 600 mensen kunnen helpen die een schuld hadden bij hun zorgverzekeraar. Als je een betalingsachterstand hebt bij je zorgverzekeraar kom je niet in aanmerking voor een aanvullende zorgverzekering. Dit bevestigt maar weer hoe belangrijk het is om je vaste lasten (als eerste) te betalen. We weten dat mensen met financiële problemen vaak ook gezondheidsklachten krijgen. Denk alleen maar aan de stress die het met zich meebrengt. Een goede zorgverzekering is dus onontbeerlijk. Door de schuldregeling die we hebben aangeboden, konden deze mensen zich een jaar later weer aanvullend verzekeren.”

Voorlichting en budgetcursus

Team Schuldhulpverlening van gemeente Tilburg biedt ook voorlichting over inkomen. Dit doen zij o.a. bij ROC’s. “Schulden beginnen vaak al op jonge leeftijd. Veel jongeren komen met een studieschuld van school, kopen een huis, raken hun baan misschien een keer kwijt en de ellende begint. Vaak betalen ze het abonnement van hun telefoon wel, maar hun zorgpremie niet. We geven ze uitleg over wat prioriteit heeft. We maken ze weerbaarder. Tevens geeft het ons de mogelijkheid om beginnende schuldenproblematiek te signaleren en vroegtijdig hulp aan te bieden.” Inwoners kunnen zich ook aanmelden voor een gratis budgetcursus om te leren omgaan met geld. 

Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs)

Sinds 1 januari 2021 is het wettelijk geregeld dat gemeenten, uit eigen beweging, hulp mogen aanbieden bij signalen van betalingsachterstanden. “Het helpt dat wij er al drie jaar mee bezig zijn en dat het onderdeel is van onze reguliere schuldhulpverlening. Wij weten inmiddels wat werkt en niet werkt. Vooral de samenwerking met onze partners is van cruciaal belang. We hopen dat andere gemeenten ons plan van aanpak rondom het Schuldenoffensief gebruiken en er zelf ook mee aan de slag gaan.”

Rol van bibliotheken

De wethouder ziet ook zeker een rol weggelegd voor bibliotheken wat betreft de vroegsignalering van schuldenproblematiek. “We willen vooral proactief schulden voorkomen bij onze inwoners. Bibliotheken hebben daarin een informerende en voorlichtende rol.” Veel bibliotheken verzorgen al financiële spreekuren, helpen bij het doen van de belastingaangifte of bieden budget- of geldcursussen aan. Zij geven uitleg over inkomensondersteunende maatregelen zoals toeslagen en regelingen vanuit de gemeente voor minima. Wethouder Esmah Lahlah geeft als tip aan de bibliotheken om de nadruk in de voorlichting vooral te leggen op prioritering. “We moeten mensen bewust maken van het belang van het betalen van de vaste lasten. Dit zijn grote kostenposten die vaak als eerste niet meer betaald worden, maar het moeilijkst dicht te lopen zijn”, aldus de wethouder die trots is dat andere gemeenten, bibliotheken en maatschappelijke organisaties het Tilburgse voorbeeld willen volgen.

Bijlagen

• Bestedingsplan schuldenoffensief
• Evaluatie Schuldenoffensief
• Artikel Trouw: Wethouder leeft maand van de bijstand.
• Artikel BD: APK-keuring was meteen schrikken
• Reportage op OP1
• Interview op Omroep Brabant

Klik hier voor de bijlagen.

Bijna 10 jaar geleden stond Diane er opeens helemaal alleen voor. Diane is overigens niet haar echte naam, want dit gevoelige verhaal verdient privacy. Drie kinderen onder de tien jaar, geen woonruimte, geen alimentatie, geen ouders, broers of zussen die konden bijspringen. Haar ex deed niet aan papadagen of alimentatie. Dat was zwaar: 24/7 moeder zijn van drie kleine kinderen met elk hun eigen problematiek als gevolg van de scheiding. Na de verplichte verkoop van ‘hun’ huis, bleek er een enorme restschuld open te staan. 

 Schuldhulpverlening

Er zat niks anders op dan de schuldhulpverlening in te schakelen. Omdat de schuldeiser niet akkoord ging met een minnelijke schikking kon ze een jaar na het eerste contact pas starten met het schuldsaneringstraject. Diane kreeg een bewindvoerder. Ze mocht gelukkig haar eigen bankpas houden. Binnen bepaalde kaders kon ze zelf beslissen hoe ze met haar geld omging. Dat geeft nog iets van eigenwaarde. 

 In de sanering

“Ach meid, je zit al op de helft”. Dat soort opmerkingen deden het meeste pijn, vertelt Diane. Ze legt uit dat er nog steeds een taboe op rust waardoor je al gauw denkt dat je de enige bent. Diane vertelt: “Sinds ik daar meer open over ben, hoor ik van steeds meer mensen dat ze in een soortgelijke situatie hebben gezeten”. 

Haar kinderen vertelde ze ieder op hun eigen niveau wat er speelde. De oudste dochter geeft aan dat ze dat wel heeft gewaardeerd. “Het zou toch raar zijn als ik nu pas iets had gehoord”, zegt ze. 

Diane windt er geen doekjes om: “Ik ben echt super dankbaar dat dit bestaat in Nederland. Zonder schulphulpverlening had ik dit nooit kunnen oplossen.” Maar een beetje menselijkheid had ze wel fijn gevonden. Het voelde alsof alles erop gericht was om haar het gevoel te geven dat ze op de blaren moest zitten. 

“Je wordt enorm gepusht om 40 uur te werken. Ook als je dan minder verdient dan bij 32 uur. Dat ging schuren want je wil bij je kinderen zijn die je hard nodig hebben, maar je weet ook dat je dit moet doen om er voor te zorgen dat ze het later weer beter krijgen.“ 

“Het is zo ontzettend vernederend. Alles weten ze van je. Ze kunnen zien dat je een ijsje hebt gekocht, naar de kapper bent geweest, of voor hoeveel geld je boodschappen hebt gedaan bij welke supermarkt. Bij aanvang van het traject gaan ze je hele huis door, trekken kasten open en bij alles wordt bekeken of het nog kan worden verkocht, zodat je schuld iets lager wordt.” 

Slapeloze nachten en eindeloos gepieker….

Mensen zien niet in hoe enorm de stress is. Als je het niet goed genoeg doet, kan de periode nog met twee jaar worden verlengd. “Daar word je ook achterdochtig van. De buren zullen toch niet gaan doorvertellen dat je een keer Chinees hebt gehaald van je verjaardagsgeld?”

Het was fijn geweest als mensen gewoon zouden vragen hoe het gaat, hoe het voor haar is en of ze iets kunnen doen. Diane’s ervaring is dat veel mensen dat niet durven, “omdat ze er van uitgaan dat ik iets van hen wil”. 

Positief

“Je leert wel de dingen meer te waarderen. Bij elk mazzeltje is de vreugde extra groot. Zoals met Sinterklaas toen onbekenden cadeautjes voor de deur hadden gezet.”

“Voor de kinderen is het een harde leerschool op weg naar volwassenheid. Wat zij hiervan hebben geleerd? Dat je overal voor moet werken en dat het niet vanzelfsprekend is dat je aan alles kunt meedoen.” 

Hoe heb je het gered? 

“Mijn kinderen hebben nooit moeilijk gedaan en ze zien er altijd leuk uit. Wij zijn kampioen pareltjes vinden in de kringloop” vertelt Diane trots. 

Natuurlijk was het wel heel moeilijk om rond te komen. “Ik probeerde ook wel om iets achter de hand te houden voor nood. Zegeltjes van de Albert Heijn bijvoorbeeld. Je wordt echt continu geconfronteerd met je eigen probleem.” Verder is Diane vooral heel veel zelf gaan doen en is ze inmiddels een heel goede klusvrouw.

Daarnaast zijn er best wel wat initiatieven in Nederland. 

Klaar!

Afgelopen december kreeg Diane het goede nieuws dat ze uit de schuldsanering is. Is het dan ook klaar? Nou nee, want haar ex zit nog midden in het traject en ze kan hem pas daarna aansprakelijk stellen voor de niet betaalde alimentatie en ook na het traject heb je te maken met een aantal beperkingen. “Ik mag nog vijf jaar geen huis kopen, mag geen nieuwe schulden maken en zo zijn er nog wel een paar regels”. Ze heeft er ook wat tics aan over gehouden, vertelt ze. Ze legt bij alles uit wat het heeft gekost of dat het bijna niets heeft gekost. Haar vriendinnen worden er gek van en attenderen haar er steeds op dat ze aan niemand verantwoording hoeft af te leggen. Ook doet Diane nog steeds dingen stiekem, zoals niet aan de buren laten zien dat ze Chinees heeft gehaald of (in de sale) iets bij een dure winkel heeft gekocht. 

Door alle stress merkt ze ook dat haar concentratievermogen nog niet is wat het zou moeten zijn. Waar ze vroeger boeken verslond, komt ze nu niet verder dan een tijdschriftartikel. Ze komt er wel maar ze is er nog niet helemaal. Alle vier hebben ze nog wat psychische ondersteuning nodig. 

Diane’s droom? Voor zichzelf een leuke baan, het liefst met verstandelijk beperkte mensen, en voor de kinderen wenst ze dat ze hun weg vinden zowel sociaal als qua loopbaan. Ze is nu al zo trots op de oudste die ondanks alle moeilijkheden en coronabeperkingen geslaagd is voor de havo en begonnen is met een hbo-opleiding.

Beetje boos

Je merkt aan Diane dat ze nog steeds een beetje boos is. Niet alleen over wat ze zelf heeft meegemaakt maar voor iedereen die het moeilijk heeft. En met name de mensen die tussen wal en schip vallen. “Hoe moet dit voor mensen zijn die niet zo assertief zijn of bijvoorbeeld minder goed kunnen lezen of schrijven? Waarom stuurt de woningbouwvereniging gelijk een boze brief als de huur niet is betaald? Waarom bellen ze niet?”

Organisaties kunnen nog veel verbeteren in hun communicatie vindt Diane. Gelukkig is het Diane gelukt om er weer bovenop te komen. We wensen haar dan ook heel veel geluk voor de toekomst!

Begin 2019 is het gratis juridisch spreekuur Rechtwijzer van start gegaan in de LocHal in Tilburg. Het betreft een initiatief van Bibliotheek Midden-Brabant, gemeente Tilburg, Rechtswinkel Tilburg, Juridische Hogeschool Avans & Fontys en de Raad voor Rechtsbijstand in samenwerking met het Juridisch Loket. Deze partijen werken samen om mensen met juridische vragen op weg te helpen. Naast het juridische spreekuur op de locatie LocHal van de Bibliotheek Midden-Brabant wordt gebruik gemaakt van de website: www.rechtwijzer.nl. Deze website geeft informatie en wijst de weg bij vragen over onderwerpen als uit elkaar gaan, werk, schulden, overheid, wonen en consumentenzaken. In samenwerking met het spreekuur in Tilburg is onderzocht of de website geschikt kan worden gemaakt voor mensen die o.a. moeite hebben met taal en er wordt gekeken of de minder zelfredzame burger geholpen kan worden via Rechtwijzer als er begeleiding wordt aangeboden.

Cubiss is in oktober 2019 aangesloten bij dit juridische samenwerkingsverband. Cubiss biedt de partners kennis en informatie over laaggeletterdheid en basisvaardigheden. Cubiss heeft verder een kwalitatief marketingonderzoek uitgevoerd op basis van diepte-interviews met de mensen die het spreekuur bemensen. Hierin is onderzocht welke vragen cliënten hebben en hoe zij deze dienstverlening ervaren. 

Uit dit onderzoek bleek dat de doelgroep onvoldoende bereikt wordt. Ook kwamen er ideeën uit voort over hoe het netwerk nog beter kan aansluiten bij de doelgroep en hoe de doelgroep ook op andere plaatsen dan in de LocHal bereikt kan worden. Op basis hiervan is een aantal vervolgstappen bepaald, waaronder het onderzoeken van de juiste kanalen om de doelgroep te bereiken.

Doel van de pilot

Cubiss is sinds november 2019 betrokken bij het samenwerkingsverband om samen met genoemde partners te onderzoeken of het spreekuur de juiste doelgroep bereikt, om adviezen te geven over deze doelgroep, te leren van de ervaringen en de ervaringen overdraagbaar te maken voor anderen. Tevens willen we het gebruik van de website rechtwijzer.nl stimuleren.

Het uiteindelijke doel is om burgers met on- en offline middelen (van onze partners binnen het samenwerkingsverband) te stimuleren en ondersteunen om hun juridische basisvaardigheden en zelfredzaamheid te vergroten. We willen hiermee vroegtijdig passende oplossingen vinden voor (dreigende) problematiek.

Doelgroep

• Samenwerkingspartners: Bibliotheek Midden-Brabant, gemeente Tilburg, Rechtswinkel Tilburg, Juridische
  Hogeschool Avans & Fontys, de Raad voor Rechtsbijstand en het Juridisch Loket Tilburg.
• Studenten die het juridisch spreekuur bemannen.

Samenwerkingspartners en hun rol

De Bibliotheek Midden-Brabant stimuleert de juridische vaardigheden van inwoners en rust de mensen daarop toe. Onder dit laatste valt ook de Rechtwijzer. De Bibliotheek heeft de partners binnen Rechtwijzer uitgenodigd om als expert bij te dragen aan de juridische collectie en betrekt hen ook bij de programmering rondom de Rechtwijzer.

Juridische Hogeschool Avans & Fontys: de juridische spreekuren worden gehouden door studenten van Hogeschool Fontys & Avans in Tilburg.

Gemeente Tilburg: samen met de gemeente wordt gewerkt aan een preventief aanbod op het gebied van juridische vaardigheden. Hiermee proberen we de zelfredzaamheid van burgers te vergroten.

Rechtswinkel Tilburg biedt gratis sociaal juridische hulp en advies en is ook inhoudelijk expert in deze pilot.

Raad voor de Rechtsbijstand is verantwoordelijk voor de uitvoering van gesubsidieerde rechtsbijstand. Zij is landelijk de drijvende kracht achter Rechtwijzer en brengt inhoudelijke expertise in.

Het Juridisch Loket Tilburg geeft gratis juridisch advies en is inhoudelijk expert in deze pilot. 

Cubiss biedt de partners kennis en informatie over laaggeletterdheid en basisvaardigheden. Ze heeft een kwalitatief marketingonderzoek uitgevoerd en heeft adviezen gegeven hoe de doelgroep beter bereikt kan worden.

Omschrijving van de pilot

Uit onderzoek bleek dat de doelgroep met minder basisvaardigheden onvoldoende bereikt werd. Op initiatief van Cubiss is er een ‘Frisse denkkracht’ sessie georganiseerd met de samenwerkingspartners om te achterhalen hoe we de juiste doelgroep wél kunnen bereiken en om na te denken over hoe we het spreekuur toegankelijker kunnen laten zijn voor deze doelgroep. Vervolgens zijn er oplossingen bedacht om hen wel te bereiken, vooral gericht op communicatie.

Cubiss heeft diepte-interviews gehouden met de studenten en betrokken partners om te analyseren waar het probleem zich bevindt. Er is onderzocht wat we kunnen doen om de gewenste doelgroep beter en vaker te bereiken. Vanwege de coronacrisis hebben de activiteiten in de maanden maart en april 2020 stilgelegen. Hierna is gestart met een telefonisch juridisch spreekuur om ondanks de beperkingen toch iets voor de doelgroep te kunnen betekenen. 

Inzet van menskracht en middelen

Er waren vooral overleg- en uitvoeringsuren nodig voor deze pilot. 

Resultaat

• Uit het onderzoek zijn oplossingen naar voren gekomen om de doelgroep beter te bereiken.
• De doelgroep is in kaart gebracht via een Persoonlijkheidsbeschrijving en een overzicht van toeleiders en mogelijke vindplaatsen van de doelgroep.
• Naar aanleiding van de Frisse Denkkracht sessie heeft Rechtwijzer rolbanners laten maken, zodat het in de vestiging nog duidelijker is wanneer het spreekuur is.
• Rechtwijzer heeft flyers uitgedeeld bij de voedselbank. Dit heeft tot meer websitebezoekers geleid.
• Een aantal samenwerkingspartners heeft deelgenomen aan een training Eenvoudig schrijven.
• De communicatiemedewerker van Rechtwijzer heeft het oude communicatieplan aangepast en gedeeld met de partners.

Vervolg

Rechtwijzer gaat verder met het juridisch spreekuur, in samenwerking met de partners. Zolang de coronamaatregelen van kracht zijn, zal het een telefonisch spreekuur blijven.

Bijlagen 

• Vragen diepte interviews studenten
• Sessie Frisse Denkkracht uitkomsten
• Mogelijke toeleiders en vindplaatsen van de doelgroep
• Communicatie uitingen Bibliotheek Midden-Brabant

Klik hier voor de bijlagen.

Relevante links

• Hoe kunnen we de laaggeletterden bereiken?: Dossier: Werving specifieke doelgroepen in de volwasseneneducatie 
• Handboek Klasse!: het programma om laaggeletterde NT1’ers te vinden, benaderen en werven
• Artikel in Bibliotheekblad: Rechtwijzer helpt Tilburgers
• Camouflage-leren: In deze publicatie gaan we dieper in op de manieren waarop je camouflage-leren kunt inzetten om de taalvaardigheid van verschillende doelgroepen te vergroten. 

Ruim 100.000 gezinnen in Nederland kampen met psychosociale en juridische problemen (Bron: Rechtwijzer.nl). Soms lopen de problemen zo hoog op dat mensen door de bomen het bos niet meer zien. Zij hebben vaak te maken met multiproblematiek, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, werk en geld. Rechtwijzer biedt dan uitkomst. Deze burgerwebsite van de Raad voor Rechtsbijstand (RvR) stimuleert en ondersteunt burgers bij het voorkómen, beperken en oplossen van veelvoorkomende juridische problemen. Maar hoe bereik je de doelgroep? Hoe vergroot je de juridische vaardigheden en zelfredzaamheid van deze burgers? En kunnen zij hun weg naar én op de website wel vinden? 

Proeftuin

 “In 2017 is na verkennende gesprekken met o.a. de Bibliotheek Midden-Brabant  de samenwerking voor een proeftuin in de vorm van een juridisch spreekuur gestart”, vertelt Kaoutar Chinig, Projectleider Rechtwijzer en junior onderzoeker bij de Raad voor Rechtsbijstand. “Dit paste goed bij onze visie om de zelfredzaamheid van burgers te stimuleren en hun basisvaardigheden te vergroten. Dus wij hebben onze locatie, Bibliotheek LocHal in Tilburg, beschikbaar gesteld voor dit spreekuur”, vult Desiree van Beurden, Programmamaker de Bibliotheek LocHal, aan. Ook de bestaande samenwerking met de Juridische Hogeschool Avans & Fontys werd geïntensiveerd. “Studenten bemannen het spreekuur afwisselend en geven bezoekers advies en informatie en helpen ze met het invullen van de zelfhulptools op Rechtwijzer. Het gaat om uiteenlopende juridische vragen over scheiden, een conflict op het werk of het aanvechten van een beslissing van de gemeente over een uitkering”, aldus Kaoutar. 

Tweede spreekuur

Om dichter aan te sluiten bij de doelgroep werd in augustus 2019 een tweede spreekuur geopend op locatie Wagnerplein van de bibliotheek in Tilburg-Noord. Desiree: “Er maken daar veel mensen gebruik van het Taalhuis en er worden sociale spreekuren gehouden. Het spreekuur Rechtwijzer sluit hier goed bij aan en zo hopen we nog meer bezoekers te bereiken.”

Frisse denkkracht sessies

Kaoutar: “We vonden het gaandeweg het project lastig om de kwetsbare doelgroep te bereiken. Daarom hebben we in november 2019 Cubiss betrokken bij het netwerk. Zij hebben een ‘Frisse denkkracht’ sessie georganiseerd met de betrokken partners om te brainstormen over de doelgroep en na te denken over hoe we het spreekuur toegankelijker kunnen maken voor deze doelgroep. We hebben onszelf de vraag gesteld: als de doelgroep niet zelf naar ons toekomt, hoe kunnen we er dan voor zorgen dat Rechtwijzer bekender wordt in de wijk?”

Communicatieplan

Op een originele manier liet Cubiss de betrokken partners anders denken. Daar kwamen veel nieuwe ideeën uit, zoals betrek een bekende Tilburger bij je campagne, ga met de wijkfiets de wijk in om burgers te bereiken, leg flyers neer bij de sociale woningbouwvereniging. Wil je jongeren trekken, maak dan vlogs. Kaoutar: “Het deed ons beseffen dat het juridisch spreekuur slechts één middel is, maar dat er nog veel meer mogelijkheden zijn om ons doel te bereiken. We zijn meer met een open blik gaan kijken naar de mogelijkheden. We hebben hier vervolgens ons communicatieplan op aangepast”.

Telefonisch spreekuur

Corona zorgde ervoor dat een aantal plannen in de koelkast gezet moest worden, maar de initiatiefnemers zaten zeker niet stil. Desiree: “We hebben een telefonisch spreekuur ingericht, op dezelfde tijden als het fysieke spreekuur, zodat we mensen toch konden blijven helpen. Sinds september zijn we weer dingen uit ons communicatieplan aan het oppakken. We zijn met wijkcentra in gesprek om samen met studenten presentaties te geven over Rechtwijzer. We hebben een nieuwe flyer gedrukt met informatie over Rechtwijzer. Die flyer hebben we verspreid bij bibliotheken, wijkcentra en de voedselbank in Tilburg. Ook online via de kanalen van deze intermediairs. Dan zie je ineens een stijging van het aantal bezoekers op de Rechtwijzer website. Dus wat je doet, levert resultaat op.” 

Meer samenhang tussen de basisvaardigheden 

Het bereiken van de doelgroep heeft een lange adem nodig. Om nog meer mensen te bereiken, werd de insteek van het spreekuur aangepast. Juridische vraagstukken staan namelijk meestal niet op zichzelf. Vaak is er sprake van multiproblematiek. Desiree: “De studenten wijzen nu ook op de andere mogelijkheden van Rechtwijzer, zoals hulp bij huurproblemen, ontslag, schuldenproblematiek en onze Rechtwijzer EHBO. De studenten geven niet zelf de antwoorden, maar helpen de burgers de weg te vinden op Rechtwijzer, zodat ze zelf of samen tot een oplossing komen. Zo vergroot je de zelfredzaamheid.”

Verlengen proeftuin

Kaoutar: “Het idee is om de proeftuin met een jaar te verlengen. We hopen dat we weer fysieke spreekuren kunnen gaan draaien en we willen meer de focus leggen op de samenwerking met intermediairs, die in contact staan met de kwetsbare doelgroep. Daarna hopen we ook meer te kunnen zeggen over het effect van onze inspanningen op de schijf van vijf basisvaardigheden van de burgers. Via het spreekuur willen we de zelfredzaamheid van de burgers vergroten door op een laagdrempelige manier on- en offline informatie en juridisch advies aanbieden en in de buurt van de burger. Voor de studenten is het spreekuur ook waardevol geweest. Ze vergroten hiermee hun juridische vaardigheden, leren juridisch advies te geven en weten hun weg op de sociale kaart beter te vinden, waardoor ze goed kunnen doorverwijzen naar partners. De proeftuin heeft er ook aan bijgedragen dat we burgers een warmere overdracht kunnen geven naar partners. De samenwerking is zeker geïntensiveerd, waardoor burgers nog beter worden geholpen.”

Desiree: “De Bibliotheek Midden-Brabant is trots op haar verbindende rol en dat we onze locatie ter beschikking hebben gesteld. We zijn ook trots dat partijen die eerst individueel bezig waren met juridische hulpverlening de schouders er samen onder hebben gezet om de burger juridisch vaardiger te maken. Mooi om te zien, die samenwerking, en allemaal voor hetzelfde doel.”

Gouden tips

Desiree en Kaoutar hebben nog wel een paar tips voor die organisaties die met het versterken van de basisvaardigheden uit de Schijf van vijf aan de slag willen gaan: “Hang niet te veel vast aan het middel dat je hebt gekozen. Denk creatief. Werk samen en maak een duidelijke tijdsplanning.”  

Bijlagen 

• Invulling Budgetkoken
• Conceptprogramma gezond eten Mill
• Flyer Lekker en betaalbaar koken

Klik hier voor de bijlagen.

Relevante links en artikelen

• Dankzij de Get Started Guide positieve gezondheid kun je concreet aan de slag. Bouw een Community, speel in op actuele thema’s die leven in de samenleving. 
• Blog van Marjan Middelkoop, adviseur bij Cubiss over begrijpelijke gezondheidsinformatie.
• In de publicatie camouflage-leren gaan we dieper in op de manieren waarop je camouflage-leren kunt inzetten om de taalvaardigheid van verschillende doelgroepen te vergroten. 

“De afgelopen jaren sprak ik werkgevers en managers die zich afvroegen waarom hun brieven en mails niet het gewenste resultaat opleveren. Vaak worden instructies dan nóg uitgebreider geschreven. Terwijl het juist eenvoudiger moet!”

Aan het woord is Milja de Vries, adviseur bij Cubiss. Zij heeft de workshop Eenvoudig Schrijven onder andere gegeven bij de Rechtswinkel Tilburg, Quiet Den Bosch, ziekenhuis Bernhoven en Huis73 (bibliotheek in ’s-Hertogenbosch).

”We beginnen met het bewustmaken van de invloed van taal. Ik ging in een strak pak met geföhnd haar naar de Rechtswinkel, waar de medewerkers in spijkerbroek zaten. Degene met wie ik mailcontact had, realiseerde niet welke invloed haar formele schrijfstijl had.”

Milja de Vries, adviseur bij Cubiss

Hoe komt je boodschap over

De Rechtswinkel was zich wel zeer bewust van het feit dat een groot deel van zijn clientèle niet goed kan lezen. “Het juridische woordgebruik is een extra opgave. Neem het woord verhinderdata. Als je dat niet goed uitlegt, komen de cliënten niet opdagen bij de rechtbank. Met alle gevolgen voor hen van dien. Het is zo belangrijk dat je boodschap overkomt en dat mensen weten wat er van ze verwacht wordt.” 

De medewerkers sturen de officiële stukken van de rechtbank door naar hun cliënten. Ze doen daar een vertaling bij: in duidelijke taal wordt vermeld wat de cliënt wanneer moet doen en waarom. “Juridische taal en processen zijn ingewikkeld. Je hebt daar echt speciale vaardigheden voor nodig. De Rechtswinkel weet wat het gevolg is voor de cliënt als die niet doet wat er van hem of haar verwacht wordt. Ze willen problemen voor hun cliënten oplossen, niet verergeren.”

Goed communiceren werkt

Ook gaf Milja de workshop aan medewerkers van Quiet Den Bosch. Quiet zet zich in voor mensen in armoedesituaties in Nederland. Ze biedt de helpende hand door het uitdelen van onder andere kinderpyjama’s, matrassen, mondkapjes en schoolspullen. Ze organiseren ook leuke evenementen en gratis sportuurtjes voor jong en oud. “Veel van hun cliënten zijn minder taalvaardig. We hebben tijdens de workshop kritisch naar de website- en nieuwsbriefteksten van Quiet gekeken. De medewerkers hebben tips gekregen en gaan nu nog gerichter aan de slag met hun communicatie. In de hoop dat ze meer mensen bereiken en dus meer mensen kunnen helpen.“

Communicatie heeft consequenties 

Voor iemand die minder taalvaardig is, is het begrijpen van medische informatie een hele uitdaging. Bij ziekenhuis Bernhoven merkten artsen dat hun patiënten vaak niet deden wat er in de folder, brief of medicijnvoorschriften stond die ze hadden gekregen.

“Je moet goed uitleggen wat je van patiënten verwacht als ze naar het ziekenhuis komen of als ze uit het ziekenhuis ontslagen worden. Als patiënten niet begrijpen wat ze moeten doen, dan heeft dat consequenties voor hun gezondheid. Denk aan verkeerd medicijngebruik, of het niet doorgaan van een operatie omdat ze niet nuchter zijn (“Ik heb niet gedronken”). Vervolgens moet een heel team wachten met opereren tot de patiënt nuchter is. Dat heeft dus ook gevolgen voor de kosten van de gezondheidzorg.”

Milja: “Er zijn gelukkig steeds meer organisaties die zich realiseren dat je duidelijk moet communiceren. Ze begrijpen dat lang niet iedereen voldoende vaardigheden binnen de schijf van vijf heeft. Als we willen dat iedereen mee kan doen, digitaal aangehaakt en (financieel) gezond blijft, dan moeten we helder communiceren, zodat iedereen de boodschap begrijpt.”